अलिसदाकी छोरी

तिलक चाम्लिङ

फुल्न नपाई
खण्डारी भमराले
तारतुर पारेर
च्यातेको फूलको कोपिलाजस्तै
कलिलै उमेरमा
धुलोले प्रक्प्रक् फुटेको हातले
वियरको जुठो ग्लास
स्वाइँस्वाइँ मस्काउँथी
मेजर सापको
किचेनको
आल्मारी चिटिक्कै सजाउन
अलिसदाकी छोरी हुँ भन्थी -नाम राममाया

चुङ्गी खेल्ने
सङ्गैको सङ्गाती छोडेर
शहर आइपुगेकी रैछिन् व्याज्मारामा
निकै पहिले भेट्दा
आमाको साह्रै माया लाग्छ भन्थी
साह्रै हतारको जिन्दगी पाकी रैछ
मेरी बहिनीजत्रै
उमेर ठ्याक्कै १० वर्षकी

ह्याङ्गरमा झुन्डिएको
मैसापको
कलेज ड्रेसमा
टाँसिएको धुलोधालीका टुक्राहरु
गुच्छा हानेझैँ चोर औँलाले
फ्याटफ्याट फट्कार्दा
खसेको धुलोजस्तै दुःखको जिन्दगी
राममाया ! क्या अभागी रैछस् तँ पनि
अनिकालमा बेसाहा जाँदा
पैह्रोले बगाएकी मेरी बहिनीजस्तै ।

मेरो गाउँ

निभा शाह

घर खोरजस्ता
स्कूल गोठजस्ता
मेरो गाउँ यस्तै छ
मैले भोट हाली बनाएको
सरकारको गाउँ कस्तो छ

भित्ता डोकाजस्ता
दलिन नर्कटजस्ता
मेरो गाउँ यस्तै छ
मैले भोट हाली बनाएको
सरकारको गाउँ कस्तो छ

ढोका गुफाजस्ता
मझेरी बगरजस्ता
भकारी अनिकालजस्ता
चुला हिउँजस्ता
*बच्छो जडौरीजस्ता
चप्पल च्यात्तेजस्ता
पेट चाम्रेजस्ता
आँखा ख्याउटेजस्ता
हात त्यान्द्राजस्ता
खुट्टा हुट्टियाउँजस्ता
बच्चा माउसुलीजस्ता
आमा झिङ्गे माछाजस्ता
मेरो गाउँ यस्तै छ
मैले भोट हाली बनाएको
सरकारको गाउँ कस्तो छ

सपना बेलुनजस्ता
विपना बेलुन फुटेजस्ता
मेरो गाउँ यस्तै छ
मैले भोट हाली बनाएको
सरकारको गाउँ कस्तो छ

*(लुगा)

विषाक्तताभित्र लालबहादुर

वेन एम्जिसस्

तिमी या अरु कसैको
मद्दत छैन लालबहादुरलाई
लालबहादुर भरथेग गर्छ आफैंले आफैलाई
झल्मलाउँदो जूनको ज्योति
आइपुग्दैन लालबहादुरलाई
लालबहादुर प्रज्वलित पार्छ आफैंले आफैंलाई
छैन विषाक्त नभएको पानी
छैन बिजुलीबत्ती लालबहादुरलाई
करतुतलाई पखाल्न
लालबहादुरको दोकाननेरबाट बग्छन्
खुकुरी रम स्नोलायन व्हीस्की
लालबहादुर पखाल्छ आफैंले आफैंलाई
मन्द चन्द्रकिरणमा नयाँ झिल्काहरु चम्किंदा
लालबहादुरको हृदय धप्प बल्छ
लालबहादुरका औंलाहरुले
प्रिय महोदय
जसको पनि आँखा र्फोन सक्छ
धन्य प्रभु, यो त मात्रै हो कविता
हैन लालबहादुरको सक्कली आवाज
तयारी कट्टु तयारी जुत्ता
ती होइन्न् लालबहादुरलाई
उसँग त गोला दुई राजखानी छन् झोल्लाउँनलाई
अनि एउटै नुहिएको ढाड छ
बोझले भाँचिनलाई
हरेक दिन कुनै पनि मोलमा
बिक्रीका लागि उसँग छन्
हातहरु काँधहरु पाखुराहरु अनि खुट्टाहरु

अनुवाद: आहुति

झरी पर्दा

राजन मुकारुङ्ग

सडकमा-
भत्किँदै गरेका केही डोबहरू छन् जुलुसका
भित्तामा-
पत्रीँदै गरेका केही नाराहरू छन् विरोधका
समयले-
यिनलाई पनि मेट्नेछ कुनै दिन
देशले-
गंगालालको सालिकछेउ पनि रूख रोपेछ
र तप्काएछ निरङकुश पानीका थोपाहरू
छाता ओढाइदिन बिर्सेछन् बनाउनेहरूले
झरीपर्दा-
किनाराको सालिक रुझ्छ र बेस्कन रुन्छ

जनताको संविधान

ध्रुवसत्य

म मेरो अजातशत्रुको अनुहार हेर्न आतुर छु ।

बाहिर मेरो न्वारान गर्नेहरुको नियत बुझिनसक्नु छ
जसले जस्तो व्याख्या गरे पिन
म जनताको संविधान हुँ
म गर्भमा छु
र मेरो अजातशत्रुलाई चिन्ता छ
कि म जन्मेपिछ
सारा शत्रुलाई सखाप पार्ने छु ।

कल्पित चिन्तामा बाँचेको ओ मेरो अजातशत्रु-
जब म सहिदले आर्जेको माटोमा टेक्ने छु
तब म सम्यक् दृष्टिले दुनियालाई देख्ने छु ।

यो माटोमा म जन्मेपछि
जो कोही जो कसैको मतियार हुनेछ
कि आत्म-निर्णयको अधिकार हुनेछ
‘जसको जोत् उसैको पोत’ हुनेछ
मालिक को हो-मजदुर को हो
इतिहासको खोज हुनेछ
तर तर म फेिर
मेरो अजातशत्रुलाई खोज्ने छैन
त्यो अजातशत्रू
जो म गर्भमा रहेका बेला पिन
मेरी आमालाई बलात्कार गरिरहन्छ ।

म समयको गर्भमा जन्मीसकेको छु
यसैले
मलाई कसैले तुहाउन सक्ने छैन
म हजारौं सहिदको सपना हुँ
त्यसैले
म जन्मेर जसको अनुहारमा हेर्ने छु
ऊ मेरो शत्रु रहने छैन ।

म मेरो अजातशत्रुको अनुहार हेर्न आतुर छु ।

फूलमाया मुस्कुराउने दिन

कला अनुरागी

इतिहास लेखिनु अघिकै दिनहरुदेखि
पर्खिरहेकी छे फूलमाया
ऊ साँच्चै मुस्कुराउने दिन ।

तिमी देख्न सक्छौ
मुस्कुराउन त मुस्कुराउँछे
हिजोआज पनि फूलमाया
काँडाघारीको बीचमा पनि मुस्कुराउने
सुन्दर जङ्गली फूल हो ऊ
जानेकी छ उसले कोपिलैदेखि
दुखको बीचमा पनि मुस्कुराउन
तर सुखमा मुस्कुराउनु
र दुखमा पनि मुस्कुराउनुबीच
क्षितिजमा जोडिएजस्तो देखिने
आकाश र धर्तीजस्तै भ्रमपूर्ण छ नाता ।

शोषण नामको शीतलहर
बाह्रै महिना चल्ने उसको पहाडी गाउँमा
तिमी भेट्न सक्छौ उसलाई
नुहाउँदै गरेकी तातो पसिनाले
ऊ बस्न चाहन्छे
आफ्नै हृदयजस्तै सफा र सुन्दर ।

दुख नामको हिमपात
चौबीसै घण्टा भइरहने
ब्वाँसे हो गाउँको नाउँ
जहाँ दर्ता बिना नै
हिमाल चढ्दा हिउँले पुरिएको
गुमनाम पर्यटक झैँ
पुरिएका छन् उसमा तन्नेरी सपना हिमपातले
तर फाल्न चाहन्छे ऊ
अक्षरहरुको सावेलले
सपनामाथि जमेको हिउँ
र जोर्न चाहन्छे
आफ्नो कटेरोको अँगेनुमा आगो ।

पाँच कोश टाढा छ स्वप्नील पाठशाला
र बाटाको हिउँ फाल्दा-फाल्दै
पौने दश देखाउँछ उसको घाम घडी
ऊ यतिखेर आक्रामक छापामार हुन्छे
बाटैमा रोक्न सकिदैन उसलाई
खोतल्न सकिदैन उसको झोला
जसभित्र हुन्छन् खतरनाक मिसाइलहरु
जसभित्र खिपेकी छ उसले
अक्षरहरुको अणुबम सल्लाको दियालोमा ।

पाठशालामा उसका गुरुहरु
सवा दशबजे पाठशाला आएकोमा
खाली राख्छन् उसको हाजिरी
र सवा बाह्र बजे आएर
गर्छन् आफ्नो हाजिर
तर दिन सक्दैनन् उसको प्रश्नको उत्तर
किन पग्लन सकिरहेको छैन
उसको बाटो छेक्ने हिउँ
यो सबैभन्दा तातो मानिएको
गणतन्त्र नामको घामले

ओ पि्रय पाठक
तिमी दिन सक्छौ उत्तर
कहिले पग्लन्छ हिउँ
र आउँछ फूलमाया साँच्चै मुस्कुराउने दिन ?

गुलावी कवितामा विद्रोह

चन्द्रवीर तुम्बापो

सक्तिन चाहेर पनि
रङ्गीन तिम्रा चाहानाहरु
गुलाबी कवितामा उतार्न ।

झुल्कनुपर्छ अक्षरहरुको भाज्याङबाट
रापिलो घाम – विद्रोह
र धावा बोल्नुपर्छ
उज्यालोलाई भयभित बनाई अँध्यारोको शासन गर्ने
रात विरुद्ध ।

थुन्नुपर्छ मैले – छाँगाबाट आत्महत्या गर्न
पत्थर समातेर घिसि्रँदै गइरहेको
प्राचीन भोकहरुको रोदन खोला – कवितामा
उन्नुपर्छ मैले – ओइलिनपूर्व
हाँगाबाट झर्न लागेका आशाका खिनौटो किरण
भविष्यका रङ्गहरु … कवितामा
कहाँ छुट्टी छ र ! मलाई
तिम्रो परेला जस्तो चलायमान
रहर इन्द्रेणी
कविताको सिमसार माथि-माथि टाँग्न ।

तर आँखाले तानेर ह्दयले चुम्नु
पहरारुपी मेरो छातीको काँपकाँपमा
इच्छाहरु प्रेममा मगमग हाँसेका छन्
अम्लारी* फूलमा
तर भर्खरै आगोले कुल्चेर गएको
कलिला सपनाहरुको प्रदेशमा
रोप्नुपर्छ वसन्त
हरियो बीऊ कविताको ।

झड्केलो इतिहासको भेलले उछिट्याएको
इहीँ ढुङ्गेनी पाखोमा
उभ्याएको छु समय सङ्गीतको घण्टाघर ।
क्षितिजहरुको थुम्काथुम्काबाट
ब्यूँझाएर समय सङ्गीतले
सुनामी जुलुस
मोर्चाको अघिल्लो हरफमा
फुटाउँदैछु आपुनो निधार
चहकिलो विजय सवाल्टर्नहरुको लागि ।

कहाँ छुट्टी छ र ! मलाई
तिमी हाँस्दा तिम्रो गालाको
खोपिल्टामा फूल भएर चटक्क फुल्न ।

तर तिम्रो रेशमी स्पर्शले
टक्क रोकिन्छ विद्रोहमा उपि्रुरहेको मुटु
सँगसँगै अडिन्छन् टक्क गतिशील खुट्टाहरु ।

बिडम्बना ! यस बखत
तिमीलाई मनपर्ने कविता कोर्नु
एउटा परिवर्तन फेरि दुर्घटित हुनु हो ।

साँच्चै !
सक्तिन चाहेरै पनि
रङ्गीन तिम्रा चाहानाहरु
गुलाबी कवितामा टक्रक्क उतार्न ।

*सुनाखरी फूल : लिम्बू समुदायमा प्रेमको प्रतीकको रुपमा लिइने फूल ।