बालुवाटार

स्व.स्वप्नील स्मृति

यस्तो ‘पिक्निक स्पट’ हो बालुवाटार
मानौँ हाम्रो देशको नक्साभित्र पर्दैन त्यो ।

सारा मानिस भोका छन्
तर भोज अहोरात्र चलिरहेछ बालुवाटारमा
जहाँ एक दाना अनाज उब्जँदैन
फगत् ! खेती हुन्छ झुठको
जहाँ एक थुँगा फूल फक्रन्दैन
फगत् ! मौलाउँछ नीलकाँडा षडयन्त्रको
तर त्यहाँ ढल्काएर फूलमाला
सरकार चाटिरहेछ सत्ताको गुलियो सक्खर ।

आगलागी भइरहेछ मानिसका मन-मनमा
भागदौड मच्चिरहेछ सारा गाउँसहरमा
मानौँ बालुवाटार
हाम्रो देशको नक्साभित्र पर्दैन
जहाँ चलिरहेछ निरन्तर नाचगान
मादक डढेलो उठिरहेछ मनोराजनको
जुद्ध बारुण यन्त्र लगातार निभाइरहेछ
विदेशी रक्सी सल्किएको मन्त्रीहरुको टाउकोको आगो
‘कोक्टेल’मा मदहोस प्रधानमन्त्री
र् याप हानिरहेछ शान्तिको ‘शान्ति ! शान्ति !’

हुरी हुन्हुनाइरहेछ भूगोलका कुना-कुना
चारैतिर मडारिइरहेछ रुखपात बुट्यानहरु…
भूँवरी उठिरहेछ प्रत्येक बार् ह बजे
बालुवाटारको आकाश छोपिनेगरी
र सरकार पछारिइरहेछ बालुवामा हरुवा गोरु झैँ डुङ्डुङ्ती…
तर सरकार…
सरकार बालुवामुनि हतियार लुकाएर
उल्टै हरौरी भोजको आयोजना गरिरहेछ ।

यस्तो ‘पिक्निक स्पट’ हो बालुवाटार
मानौँ हाम्रो देशको नक्साभित्र पर्दैन त्यो ।

ब्यूँझ-ब्यूँझ

मुना निश्चल

भालेहरु बासिसक्यो
बिहानीलाई डाकिसक्यो
ब्यूँझ-ब्यूँझ नेपाली हो
ब्यूँझ-ब्यूँझ गोर्खाली हो

कति खेल्छौ अँध्यारोको खेल
कति बस्छौ अन्यायी त्यो जेल
उज्यालोले ढाकिसक्यो
मिर्मिरे त्यो फाटिसक्यो
ब्यूँझ-ब्यूँझ नेपाली हो
ब्यूँझ-ब्यूँझ गोर्खाली हो

कति सहन्छौ कुसमाजको बात
कति सुन्छौ निर्धनको घात
युगले कोल्टे फेरिसक्यो
नौलो किरण देखिसक्यो
ब्यूँझ-ब्यूँझ नेपाली हो
ब्यूँझ-ब्यूँझ गोर्खाली हो

सङ्घर्ष जिन्दगीको

सप्रेम अर्चना

सङ्घर्ष जिन्दगीको खारिन्छ एकचोटि
यो जिन्दगी सुनौलो पारिन्छ एकचोटि

नौलो बहार डाक्ने आशा फुलाउने त्यो
यौटा नयाँ बिरूवा सारिन्छ एकचोटि

माया दिएर कोही चाहन्छ जित्न युद्ध
साँच्चै विभोर बन्दै हारिन्छ एकचोटि

लड्छौँ मिलेर हामी अन्यायका विरुद्ध
कालो परम्परा यो मारिन्छ एकचोटि

हामीसँगै छ हाम्रो इतिहास

नदीश

तिमी भारतमा लुम्बिनी बनाऊ
खोज कोही सुद्धोधन र मायादेवी
गरिदेऊ विवाह
जन्मेला कुनै सन्तान
या त गराइदेऊ कृत्रिम गर्भाधान
जन्माइदेऊ कुनै पुत्र
र गरिदेऊ नामाकरण ‘गौतम बुद्ध’
हामीलाई कुनै गुनासो छैन
बरु उल्टै सुनाइदिउँला विश्वलाई
हालसालै एउटा अर्को गौतम बुद्ध
भारतमा पनि जन्मिएको छ

तिमी चीनमा सोलुखुम्बु बनाऊ
बनाऊ एउटा राष्ट्रिय निकुन्ज
अनि ठड्याऊ एउटा अग्लो पहाड
छरिदेऊ त्यसमाथि कृत्रिम हिउँ
र चुनिदेऊ कुनै नाम
चोमोलोङ्गमा, माउन्ट एभरेष्ट या सगरमाथा
हामीलाई कुनै चिन्ता छैन
बरु उल्टै भनिदिउँला दुनियाँलाई
हालसालै एउटा अर्को सगरमाथा
चीनमा पनि ठडिएको छ

तिमी निस्फिक्र जन्माऊ तिम्रो गौतम बुद्ध
तिमी निश्चिन्त ठड्याऊ तिम्रो हिमाल
हामी गर्दैनौँ कुनै प्रतिकार
हामीलाई राम्रोसँग थाहा छ
हामीसँगै छ हाम्रो आफ्नो सगरमाथा
हामीसँगै छ हाम्रो आफ्नो लुम्बिनी
हामीसँगै छ हाम्रो आफ्नो इतिहास

हामी मजदुर हौं

किशोर चाम्लिङ

यो देशको निर्माण गर्ने
हामी मजदुर हौं
विकासको मूल फुटाउने
हामी मजदुर हौं
देशकै लागि यो जीवन दिने
हामी मजदुर हौं

दुनियालाई बदल्न सक्ने
हामीमा तागत छ
मरेर पनि बाँचिरहने
शहिदको रगत छ
हामी आफ्नै श्रम र सीपले
यो धर्ती िसंगार्छौं
पसिनाले िसंचेर माटो
अमूल्य बनाउँछौं

कसैको दासी बन्दैनौं हामी
अन्याय सहन्नौं
पौरखले बाँच्छौं कसैको सामु
कहिल्यै झुक्दैनौं
सुस्ताएर बस्दैनौं हामी
शिखरमा पुग्नु छ
आफ्नो अधिकार लिनलाई अब
एक भई जुट्नु छ

खुट्टा तान्नेहरू

घनश्याम परिश्रमी

जब माथि चढ्न थाल्छन् जान्नेहरू
तल हाजिर हुन्छन् खुट्टा तान्नेहरू

अनायासै आज निर्वस्त्र देखिए
हिजोसम्म लाज-सरम मान्नेहरू

पात्र उपहासको पो भएका छन्
परम्परा जुन पुरानै धान्नेहरू

समाजको रथ स्वयं हाक्न खोज्छन्
कुरा ठूला गरी लङ्का हान्नेहरू

छद्मभेषी आजभोलि बढेका छन्
अलपत्र पर्छन् आफ्नै ठान्नेहरू

पागल परिवेश

जीवन चाम्लिङ

आँधीले युद्ध गरेको
परिवर्तनको यो समय पर्खालभित्र
त्यो शहरमा
त्यो गाउँमा
त्यो बस्तीमा
त्यो हृदयहरुमा
झरनाको मीठो सुसेली जस्तै
कन्चन हुनुपर्छ विचार र आकांक्षाहरु
पाखाहरुमा फुल्ने लालीगुराँस र
एकलासको सुनाखरी जस्तै
प्रसन्न हुनुपर्छ
प्रत्येक त्यो रक्तिम बिहानीहरु
तर
सभ्यताको यो युगमा
घाइते संसारभैष
मान्छेको शब्द बेचेर
सत्य मान्छे हुन नसक्दा
बलात्कृत चेलीको
अस्मितामाथि नपरी सहवास गर्दै
राष्ट्रियतालाई जोर लात मार्नमै
खुसी हुन्छन् मान्छेहरु ।

इतिहासले कोल्टे फेरेर
परिवर्तनको अन्तरालमा
मान्छेले पुर्खाको बिडा थाम्नु पर्ने
इतिहासको गाथा बोक्नु पर्ने
बिडम्बना मान्छे मान्छे हुनुको अर्थ बिसर्िएर
किरातीको रितमा जाँड पिएर
बौलाएको जड्याहा जस्तो
कतै सन्तान लुटिएकी आमा जस्तो
खालि बौलाइरहन्छन् मान्छेहरु
यही समयको सन्नाटालाई चिरेर
एकलास मध्यरातमा
अँध्यारो युगीन
यी सडकहरुमा
यी गल्लीहरुमा
यी चिहान चौतारीहरुमा
मध्य थकानलाई थाती राखेर
खोजीरहेछ अर्थ पागलपनको ।

बिहानीलाई डाक

विपल बोयुङ

डाक युवाहरु बिहानीलाई डाक
बिहानीकै रङ्गहरु सजाएर राख

रगत र पसिनाले सिन्चेका थे पाखाहरु
अँधेरीमा रुदैछ है पुर्खाका ती आँखाहरु
सल्काइदेऊ अँधेरीमा दीप लाख-लाख
बिहानीकै रङ्गहरु सजाएर राख

मौलाएर दिनदिनै तेजाबी ती सुनहरु
अस्ताउँदै गएको छ समताका जूनहरु
हिस्सा फिर्ता लिनु छ है जाग लौ जाग
बिहानीकै रङ्गहरु सजाएर राख

मेरो हुन सक्दैन

नाकिमा

अहँ ! यो सहर मेरो हुन सक्दैन
रङ्गीन यो रहर मेरो हुन सक्दैन

हिमनदी हुँ बग्छु निरन्तर
दुर्गन्धित नहर मेरो हुन सक्दैन

समयझैं गतिशील छु सधैँ
बेमौसमी लहर मेरो हुन सक्दैन

पक्षपाती हुँ उज्यालोको सधैँ
अँध्यारो यो प्रहर मेरो हुन सक्दैन

गणतन्त्रको खेती

विक्रम सुब्बा

भन्दिनु है ! पारिजात दिदीलाई भन्दिनू
दिदीले छोडेर गएको मुलुकमा
संविधानका पन्ना-पन्नामा फलेका
गुलिया चिप्ला र धारिला अक्षरहरु
भोक मार्ने मकै-भटमास बन्न सकेनन्
तसर्थ सुरु भएको छ गणतन्त्रको खेती ।

भन्दिनु है ! पारिजात दिदीलाई भन्दिनु
आन्दोलनको हलोमा जुलुसका नाराहरु नारेर
गल्ली-गल्ली सडक र चोक जोत्दै जाँदैछन्
फाली अड्काउँने दरबारका जगहरु जोत्दै जाँदैछन्
सात समुद्रपारी र छिमेकका फिरङ्गी-मोडलका
ग्र्यान्डडिजाइन र रोडम्यापहरु जोत्दै जाँदैछन्
जोतेको सियो र खनेको चपरीमा
आपुनै रगतको बीउ हाल्दै जाँदैछन्
यो महान् खन-जोतबाट कोही आतङ्कित छन्
र एम्बेसीहरुका गोप्य प्राविधिक सहयोगमा
बचाउका काला बङ्कर तैयार गरिरहेछन्
तर गणतन्त्रको खेती गनॆ्रहरु
बङ्करहरु पनि जोत्दै-जोत्दै जाँदैछन् ।

भन्दिनु है ! पारिजात दिदीलाई भन्दिनू
दिदीले छोडेर गएको मुलुकमा
संविधानका पन्ना-पन्नामा फलेका
गुलिया चिप्ला र धारिला अक्षरहरु
भोक मार्ने मकै-भटमास बन्न सकेनन्
तसर्थ सुरु भएको छ गणतन्त्रको खेती ।