अलिसदाकी छोरी

तिलक चाम्लिङ

फुल्न नपाई
खण्डारी भमराले
तारतुर पारेर
च्यातेको फूलको कोपिलाजस्तै
कलिलै उमेरमा
धुलोले प्रक्प्रक् फुटेको हातले
वियरको जुठो ग्लास
स्वाइँस्वाइँ मस्काउँथी
मेजर सापको
किचेनको
आल्मारी चिटिक्कै सजाउन
अलिसदाकी छोरी हुँ भन्थी -नाम राममाया

चुङ्गी खेल्ने
सङ्गैको सङ्गाती छोडेर
शहर आइपुगेकी रैछिन् व्याज्मारामा
निकै पहिले भेट्दा
आमाको साह्रै माया लाग्छ भन्थी
साह्रै हतारको जिन्दगी पाकी रैछ
मेरी बहिनीजत्रै
उमेर ठ्याक्कै १० वर्षकी

ह्याङ्गरमा झुन्डिएको
मैसापको
कलेज ड्रेसमा
टाँसिएको धुलोधालीका टुक्राहरु
गुच्छा हानेझैँ चोर औँलाले
फ्याटफ्याट फट्कार्दा
खसेको धुलोजस्तै दुःखको जिन्दगी
राममाया ! क्या अभागी रैछस् तँ पनि
अनिकालमा बेसाहा जाँदा
पैह्रोले बगाएकी मेरी बहिनीजस्तै ।

पुग्नु टाढा छ

नाकिमा

घामले आँखा खोलिसक्यो
पाखा-पर्वत चुमिसक्यो
उठ ए मान्छेहरु
पुग्नु टाढा छ ।

पीठो-गुन्द्रुक उमालेर
टार्नु कति छाकहरु
पटुकीले पेट कसेर
काट्नु कति रातहरु
जून घुम्न आऊ भन्छ सपनीमा जूनवासी
घामले आँखा खोलिसक्यो
घरको संघार टेकिसक्यो
उठ ए युवाहरु
पुग्नु टाढा छ ।

कुचीतिर अघि बढाऊ
कुचो लाउने हातहरु
कलमले कहानी फेर
जाँगरीला जमातहरु
अनि पो त पुग्छौं हामी चन्द्रमाको हाट हेर्न
घामले पाइला चालिसक्यो
नयाँ यात्रा थालिसक्यो
उठ ए यात्रीहरु
पुग्नु टाढा छ ।

उज्यालाका आशहरु

विशद

सल्बलाउँछन् छातीभित्र सपनाका रासहरु
उदाउँछन् बिहानीमा उज्यालाका आशहरु

फाटेको यो फरियाले के बित्ला र सिङ्गो जिवन
मुटु काँप्छ जसै साँझ रित्ता हुन्छन् गासहरु

हँसियाको कोलाहलमा रगत छट्पटाउँछ सधै
चिथोरिन्छन् जब आँशु राता हुन्छन् घाँसहरु

बिछ्यौनामै जून पनि रोइरहे जस्तै लाग्छ
किन देख्छु सधै राती ताराका यी लाशहरु

आँशु पुछी अब कोर्छु मेरै हँसियाको कथा
अनि लेख्छु किन बन्छन् मालिक अनि दासहरु

मेरो गाउँ

निभा शाह

घर खोरजस्ता
स्कूल गोठजस्ता
मेरो गाउँ यस्तै छ
मैले भोट हाली बनाएको
सरकारको गाउँ कस्तो छ

भित्ता डोकाजस्ता
दलिन नर्कटजस्ता
मेरो गाउँ यस्तै छ
मैले भोट हाली बनाएको
सरकारको गाउँ कस्तो छ

ढोका गुफाजस्ता
मझेरी बगरजस्ता
भकारी अनिकालजस्ता
चुला हिउँजस्ता
*बच्छो जडौरीजस्ता
चप्पल च्यात्तेजस्ता
पेट चाम्रेजस्ता
आँखा ख्याउटेजस्ता
हात त्यान्द्राजस्ता
खुट्टा हुट्टियाउँजस्ता
बच्चा माउसुलीजस्ता
आमा झिङ्गे माछाजस्ता
मेरो गाउँ यस्तै छ
मैले भोट हाली बनाएको
सरकारको गाउँ कस्तो छ

सपना बेलुनजस्ता
विपना बेलुन फुटेजस्ता
मेरो गाउँ यस्तै छ
मैले भोट हाली बनाएको
सरकारको गाउँ कस्तो छ

*(लुगा)

छङ्छङ् बग्ने पानी

मन्जु मार्मिका

झरझर गर्ने झरनासँगै छङ्छङ् बग्ने पानी
सङ्घर्षमा सानो-ठूलो हुँदै बग्ने बानी

डाँडापारि फुल्यो फूल फूलैमा रस बस्यो
जानुपर्ने टाढा अझै पुलैमा दश बज्यो
दोधारमा नबसौँ है चाँडै बढौँ हामी
झरझर गर्ने झरनासँगै छङ्छङ् बग्ने पानी

सयौँ दिन रात गरी वर्षाँै बित्दै जान्छन्
कैले औँसी कैले पूर्णिमाको रात बनी बित्छन्
राख्नु पर्ने सुमार्गमा हिँडी राख्ने बानी
झरझर गर्ने झरनासँगै छङ्छङ् बग्ने पानी

नयाँ शासन चाहिए जस्तो छ ।

जोतारे धाइवा

कुनै ठूलै कुरामा उसको दिमाग गाडिए जस्तो छ
उसलाई साँच्चै अब नयाँ शासन चाहिए जस्तो छ ।

भए-रहेका कसैलाई पनि सीधा नजरले हेर्दिनँ भन्छ,
सबका सब उसका आँखामा नाङ्गिए जस्तो छ ।

घ्याम्पो त हैन होला जुन उसले छामेको छ भर्खरै,
दौराभित्रका पेटमा सिङ्‌गै ढुकुटी राखिए जस्तो छ ।

किन अग्ला पर्खाल ठड्याइएका हँ यो सहरमा ?
कुनै जाली योजना बुन्‍नलाई खेल थालिए जस्तो छ ।

घाम पनि खै लाग्दैन यहाँ झरी पनि खै पर्न छाड्यो,
यहाँको दुश्‍चक्रदेखि त प्रकृति नै आत्तिए जस्तो छ ।

विषाक्तताभित्र लालबहादुर

वेन एम्जिसस्

तिमी या अरु कसैको
मद्दत छैन लालबहादुरलाई
लालबहादुर भरथेग गर्छ आफैंले आफैलाई
झल्मलाउँदो जूनको ज्योति
आइपुग्दैन लालबहादुरलाई
लालबहादुर प्रज्वलित पार्छ आफैंले आफैंलाई
छैन विषाक्त नभएको पानी
छैन बिजुलीबत्ती लालबहादुरलाई
करतुतलाई पखाल्न
लालबहादुरको दोकाननेरबाट बग्छन्
खुकुरी रम स्नोलायन व्हीस्की
लालबहादुर पखाल्छ आफैंले आफैंलाई
मन्द चन्द्रकिरणमा नयाँ झिल्काहरु चम्किंदा
लालबहादुरको हृदय धप्प बल्छ
लालबहादुरका औंलाहरुले
प्रिय महोदय
जसको पनि आँखा र्फोन सक्छ
धन्य प्रभु, यो त मात्रै हो कविता
हैन लालबहादुरको सक्कली आवाज
तयारी कट्टु तयारी जुत्ता
ती होइन्न् लालबहादुरलाई
उसँग त गोला दुई राजखानी छन् झोल्लाउँनलाई
अनि एउटै नुहिएको ढाड छ
बोझले भाँचिनलाई
हरेक दिन कुनै पनि मोलमा
बिक्रीका लागि उसँग छन्
हातहरु काँधहरु पाखुराहरु अनि खुट्टाहरु

अनुवाद: आहुति

आमा हुन

तीर्थ श्रेष्ठ

आमा हुन साह्रै असजिलो छ
पहाड जस्तो
उचाइमा पुगेर मैदान भैदिनुपर्ने
मैदानमा पुगेर उकालो भैदिनुपर्ने

सन्तानहरु कहाँ पुग्छन्
खोलाहरु जस्तो
सपनाहरु कहाँ पुग्छन्
स्वच्छन्द चराहरु जस्तो

आमाहरु पहाड छेऊको
चौतारी हुन् अभिशप्त छन्
आमा हुन अप्ठेरो छ
आमा हुन पहाड हुन
जस्तै गाह्रो छ

यस्तो भाँडभैलो किन ?

संगीतश्रोता

पसिना त्यो हाम्रो थियो, उसको भयो थैलो किन?
अझै उही सुकिलो छ हाम्रै आङ मैलो किन?

कैले राति साँध सार्छ, कैले बाढी लगाइदिन्छ
तल्लाघरे हेपाहाले घच्घचाउँछ दैलो किन?

हाम्रो घरको भित्री कुरा हामीलाई नै थाहा होला
टाँठो-बाठो हुन खोज्छ खोलापारे कैलो किन?

विद्रोहका सयौं गजल गुन्जँदैछन् सडकमा
फेरि उसकै महलमा थोत्रो गजल पैलो किन?

सारंगी र मादलको ताल खोज्छन् श्रोताहरु
हो-हल्लामा हाहा-हूहू यस्तो भाँडभैलो किन?

झरी पर्दा

राजन मुकारुङ्ग

सडकमा-
भत्किँदै गरेका केही डोबहरू छन् जुलुसका
भित्तामा-
पत्रीँदै गरेका केही नाराहरू छन् विरोधका
समयले-
यिनलाई पनि मेट्नेछ कुनै दिन
देशले-
गंगालालको सालिकछेउ पनि रूख रोपेछ
र तप्काएछ निरङकुश पानीका थोपाहरू
छाता ओढाइदिन बिर्सेछन् बनाउनेहरूले
झरीपर्दा-
किनाराको सालिक रुझ्छ र बेस्कन रुन्छ